Museum Veere haalt donkere Jan uit de schaduw: ‘Er is meer dan onze witte wereld’
door Emile Calon – PZC
VEERE – Jan van Dam is letterlijk uit de schaduw van stadhouder Willem III gehaald. Op die manier wil Museum Veere ook aandacht geven aan gekleurde mensen, die tot nu toe geen of een marginale rol speelden in de verhalen over Veere.
Op het monumentale schilderij in het oude stadhuis van Veere zit Jan van Dam letterlijk in de schaduw van Willem III (1650-1702), markies van Veere. Met zijn donkere gezicht en kleding valt hij ook helemaal niet op. Zo zeer zelfs, dat hij de ambtenaar van de burgerlijke stand, die in die bewuste zaal van het Museum Veere toch vaak stelletjes trouwt, nog nooit was opgevallen. Directeur Veronica Frenks: “Terwijl die ambtenaar toch recht tegenover het schilderij staat en het altijd in beeld heeft.”
Tot voor kort wist ook niemand in het museum wie de donkere man was. “We dachten dat hij symbool stond voor de slaafse houding van Veere richting de stadhouder.” Ze wijst naar het schilderij, waarop op de achtergrond het stadje Veere is te zien. “De stadhouder zorgde er eind zestiger jaren van de zeventiende eeuw voor dat Veere wol kon blijven verhandelen. Als dank werd de stadhouder dan ook in opdracht van de stad geportretteerd door Lambertus d’Hué in 1669.”
Hij heette niet echt Jan van Dam
Frenks weet nu dat die man in de schaduw Jan van Dam is. “Dat is natuurlijk niet zijn echte naam, die kennen we niet.” Hij behoorde tot het gevolg van de stadhouder en had een niet onbelangrijke functie. Frenks is te weten gekomen dat hij bij een galafeest voor Willem III aan de zogenoemde tweede tafel zat, dichtbij de stadhouder, samen met andere hogere mensen uit zijn gevolg.
Ze vertelt dat het in die tijd niet ongewoon was dat buitenlanders tot het gevolg toetraden. Dat blijkt ook uit een tekening die in een andere zaal van het museum hangt. Daarop is een bezoek Willem V (1748-1806) aan Domburg afgebeeld met twee opvallende figuren uit zijn hofhouding. Het gaat om twee buitenlandse bedienden, Cupido en Sideron. “We weten nu wie het waren. Cupido kwam van de westkust van Afrika, Sideron was afkomstig van Curaçao.” Volgens haar waren ze op jonge leeftijd geschonken aan Willem V. “Inderdaad. Geschonken door mensen van de West Indische Compagnie. Dat was in die tijd niet heel ongewoon. Ze maakten vervolgens deel uit van het gezin van de stadhouder en kregen ook een goede opleiding. Maar het blijft zo dat ze niet vrijwillig naar Holland zijn gegaan. Ze zijn gewoon tot slaaf gemaakt.”
Er is meer dan onze witte wereld
Toen Frenks aan de vrijwilligers van het museum liet weten dat ze aandacht aan deze mensen wilde besteden, kreeg ze niet gelijk de handen op elkaar. ,,Is dat echt nodig?, kreeg ik te horen. Wij leven hier in Veere in een heel witte maatschappij en er zijn hier inderdaad nauwelijks racistische incidenten. Maar als museum, als instituut, moeten we wel laten zien dat er meer is dan onze witte wereld.”
Foto: Lex de Meester, PZC