EEN FENOMEEN IN VEERE: HENDRIK WILLEM VAN LOON (1882-1944)
Foto van Loon met typemachine. (Nationaal Archief, Collectie Spaarnestad)
‘Born a Dutchman, he became a world figure’, schreef de New York Herald Tribune op 12 maart 1944 over de Nederlands-Amerikaanse Hendrik Willem van Loon een dag na zijn overlijden in huis ‘Nieuw Veere’, een uurtje rijden ten noorden van New York. Zijn huis keek uit over schorren en slikken die hem herinnerden aan de ‘gelukkigste jaren’ van zijn leven. De jaren (1928-1932) dat hij huis de Houttuyn aan de Kaai in Veere bewoonde.
In Museum Veere (locatie stadhuis, eerste verdieping) is van 9 oktober 2021 tot 6 november 2022 een tentoonstelling te zien over deze toentertijd wereldberoemde schrijver, tekenaar, journalist en radiocommentator. Die net zo gemakkelijk dineerde met illustere vrienden als Thomas Mann, Albert Einstein en F.D. Roosevelt als dat hij pannenkoeken bakte voor de vissers van Veere.
Hendrik Willem van Loon, geboren in een welgesteld Rotterdams middenstandsgezin vertrok in 1902 naar de Verenigde Staten. Hij werd er na zijn geschiedenisstudie journalist bij Associated Press en publiceerde enkele ‘serieuze’ geschiedenisboeken, die echter niet aansloegen.
Hij brak door als schrijver in 1921 met The Story of Mankind, een in twintig talen vertaalde wereldgeschiedenis voor kinderen, waar ook miljoenen volwassenen van genoten.
Vanaf dat moment rees Van Loons ster. Hij schreef vele laagdrempelige historische boeken geïllustreerd met eigen tekeningen en was actief op vele fronten. Hij schreef artikelen en commentaren in bijna alle toonaangevende Amerikaanse kranten en tijdschriften, hield lezingen en zette in de jaren dertig de actualiteit in historisch perspectief in radiocolumns bij NBC. Tussen de bedrijven door onderhield hij nauwgezet de correspondentie met zijn uitdijende vriendenkring. Elke brief en envelop was een feestje door de humoristische, zelfgetekende illustraties.
Van Loon zoekt in 1928 zijn toevlucht in Veere. Teckel Noodle trekt de kar. Tekening H.W. van Loon (Zeeuws Archief, KZGW, Zeelandia Illustrata III, nr. 1521.1)
Hij kende Veere al vanaf zijn jeugd. Hij logeerde toen soms bij zijn oom in de Wilhelminapolder bij Goes en ontdekte het havenstadje op de fiets. Verzot op geschiedenis als hij was, was het historie ademende stadje hem dierbaar. Op zijn reizen naar Europa kwam hij er regelmatig. We vinden zijn handtekening al in 1915 in de gastenboeken van de Schotse Huizen.
In Veere, dat ‘sprookjesachtige oord (…) waar de rust van de bomen druipt’ vond hij die rust. Soms wat teveel rust. Dan kwam de gangmaker in Van Loon naar boven. Van Loon werd door zijn onorthodoxe levensstijl en dolle invallen legendarisch in Veere. Hij ontving er in zijn huis ‘De Houttuyn’ aan de Kaai talloze bekende en minder bekende gasten, deelde kerstcadeautjes uit aan arme Veerenaren en organiseerde een zeilrace voor de Veerse vissers.
Handtekening: (Visitor’s Books Schotse Huizen, Zeeuws Archief, Collectie Museum Veere) Bijschrift b.v. Op zijn reizen naar Europa kwam Van Loon regelmatig langs in Veere. Hier zijn handtekening in het gastenboek van de Schotse Huizen, 1915
Van Loon keerde in 1932 voorgoed terug naar de VS. Toch hunkerde hij soms naar het oude Veere. Elke brief die hij verstuurde was getooid met het silhouet van Veere. In de Tweede Wereldoorlog nam Van Loons heimwee naar Veere toe. Zozeer dat hij tijd vond zijn liefde voor historie en Veere samen te brengen in zijn omvangrijkste boek: Van Loon’s Lives. Een fictief verslag van ontmoetingen met een lange rij illustere historische figuren in het Veerse huis van zijn vriend Frits Philips. Met dit in 1942 verschenen boek, waar het plezier van afspat, creëerde hij een monument voor Veere. Twee jaar later jaar later stierf hij.
Afbeelding uit H.W. van Loon, Van Loons Lives, Simon & Schuster New York, 1943
Museum Veere hoopt door de komende expositie, honderd jaar na Van Loons doorbraak, het Fenomeen Van Loon opnieuw in het licht te zetten.
Nicolette van Neste, samensteller expositie